Οι ευεργετικές ιδιότητες της τέχνης στον πνευματικό-συναισθηματικό κόσμο παιδιών και ενηλίκων
Η τέχνη σύμφωνα με τον Μυταρά Δ. (2007), ενώ μοιάζει με κοινωνικό φαινόμενο, στην ουσία πρόκειται για φυσικό, αφού είναι σαν ηφαιστειακή έκρηξη. Δεν υπακούει σε θεωρίες, δε στρατεύεται, έχει τη δική της λογική και απευθύνεται σε ελεύθερους ανθρώπους έχοντας τη δύναμη να τους συνδέει με το μυστήριο της ύπαρξης. Μέσω της τέχνης ανακαλύπτεις και κατανοείς κομμάτια του εαυτού σου, αποκτάς ευαισθησίες και ελευθερώνεσαι από κοινωνικές αγκυλώσεις που σε δεσμεύουν (Καραγιάννη, 2018).
Πιο συγκεκριμένα, η τέχνη :
- ενισχύει τη δημιουργική φαντασία. Το δημιουργικό-φαντασιακό κομμάτι θα ενισχύσει τη δυνατότητα κριτικής, δημιουργικής και ευφάνταστης σκέψης. Τα παιδιά από μικρή κιόλας ηλικία, έχουν την περιέργεια και την προδιάθεση για επαφή με τον κόσμο της φαντασίας στον οποίο σε εισάγει ο χώρος της τέχνης.
- παρέχει ελευθερία και ευκαιρία προσωπικής αναζήτησης. «Ο μαθητής συγκροτεί τη γνώση σε μια διαρκή αντιπαράθεση με τον κόσμο, από την ερώτηση στην ανακάλυψη και από την ανακάλυψη στη νέα ερώτηση» (Φρυδάκη, 2003).
- ικανοποιεί την ανάγκη έκφρασης. Η ανάγκη για έκφραση χαρακτηρίζει τον άνθρωπο από την πρώιμη παιδική ηλικία· πιάνει ένα μολύβι για να σχεδιάσει, χορεύει σε διάφορους ρυθμούς, διηγείται ιστορίες· με αυτό τον τρόπο βιώνει διαφορετικές μορφές έκφρασης που υπάρχουν πηγαία μέσα του.
- έχει ηθικοπλαστικό χαρακτήρα. Πλάθει, διαμορφώνει προσωπικότητες με ελεύθερο πνεύμα και φέρνει το άτομο πιο κοντά στον βαθύτερο εαυτό του.
- συμβάλλει στην ανάπτυξη του νοητικού επιπέδου. Η αισθητική εμπειρία μπορεί να συμβάλλει στην πολύπλευρη ανάπτυξη της νοημοσύνης, καθώς προσφέρει πλήθος συμβόλων για επεξεργασία (Gardner, 1990).
- ανοίγει δρόμους για εξωτερίκευση και δημιουργία μέσα από προσωπικά έργα τέχνης.
- προσφέρει μια βαθύτερη ματιά του εαυτού και της κοινωνίας μέσα από τη σύνδεση μεταξύ έργων τέχνης και προσωπικών εμπειριών (Πέτρου, 2012).
- λειτουργεί θεραπευτικά ως μέσο καταπολέμησης αρνητικών συναισθημάτων και διαχείρισης στρεσογόνων καταστάσεων.
Εικαστική Ψυχοθεραπεία
Ειδικότερα, σύμφωνα με την Εικαστική Ψυχοθεραπεία (Art therapy), η χρήση εικαστικών τεχνών (ζωγραφική, γλυπτική, αρχιτεκτονική, κεραμική κ.α, όπου δε διαμεσολαβεί ο λόγος) καθιστούν το άτομο ενεργό ως προς τον τρόπο θεραπείας του (Μιχαηλίδου, 2016).
Μέσω της οπτικής σκέψης, διαθέτουμε την ικανότητα να οργανώνουμε μέσω εικόνων τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας αναφορικά με την αντίληψή μας για τη λειτουργία του κόσμου. Οι εικαστικές τέχνες παρέχουν τη δυνατότητα να επικοινωνούμε τα συναισθήματα και τα βιώματά μας μέσω εικόνων αντί λέξεων και αυτό αποτελεί έναν πιο εύκολο και λιγότερο «απειλητικό» τρόπο εξωτερίκευσης.
Ιδίως, σε περιπτώσεις παιδιών που βιώνουν αρνητικά συναισθήματα ή ψυχοτραυματικά γεγονότα και δεν μπορούν να εκφράσουν λεκτικά τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους, ο εικαστικός τρόπος έκφρασης λειτουργεί επικουρικά. Τους δίνει παράλληλα τη δυνατότητα να καλλιεργήσουν τον οπτικό γραμματισμό (Μιχαηλίδου, 2016). Το σύνολο δηλαδή, των δεξιοτήτων που κατακτά ο άνθρωπος με την όραση και τη συνδρομή άλλων αισθήσεων, οι οποίες είναι θεμελιώδεις για τη μάθηση και χαρακτηρίζουν τον οπτικά εγγράμματο άνθρωπο (Debes, 1969).
Η θεραπεία μέσα από τις εικαστικές τέχνες, αλλά και μέσα από άλλες τέχνες (μουσικοθεραπεία, δραματοθεραπεία, χοροθεραπεία), αποσκοπεί στην απελευθέρωση κάθε καταπιεσμένου συναισθήματος, στην υγιή έκφραση του ατόμου, στην αντιμετώπιση ψυχικών δυσκολιών και στην ενίσχυση της πνευματικής και συναισθηματικής του ανάπτυξης.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Γκόρια, Σ. (2007). Οπτικός Γραμματισμός στην Προσχολική Ηλικία, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Καραγιάννη, Δ. (2018). Περισσότερη τέχνη στα σχολεία
Μιχαηλίδου, Μ. & Πετρά, Ζ. (2016). Η τέχνη διδάσκει και διδάσκεται
Μυταράς, Δ. (2007). Τί είναι τέχνη; Ένωση Καθηγητών Καλλιτεχνικών Μαθημάτων. Άρθρο
Πέτρου, Α. (2012). Η σημασία της Κριτικής Παιδαγωγικής στο μάθημα των Εικαστικών Τεχνών: Ερμηνεύοντας έργα της Μαρίας Παπαχαραλάμπους
Φρυδάκη, Ε. (2003). Η θεωρία της λογοτεχνίας στην πράξη της διδασκαλίας. Αθήνα: Εκδόσεις Κριτική
Debes, J.L. (1969). The Loom of Visual Literacy
Gardner, Η. (1990). Art Education and Human Development. Los Angeles: Getty Education for the Arts